Een hoogbegaafd kind?
Wat is eigenlijk hoogbegaafdheid? Vraag het een gemiddelde voorbijganger en je zult waarschijnlijk als antwoord krijgen: ‘heel slim zijn’. Vraag het de gemiddelde professional (leerkracht, IB’er, orthopedagoog, psycholoog) zonder specifieke kennis op het gebied van hoogbegaafdheid en je zult waarschijnlijk als antwoord krijgen: ‘een IQ van 130 of meer’. En denken we aan een hoogbegaafd kind, dan zien velen van ons al gauw de plaatjes voor zich van blije kindjes met een brilletje en hun neus in een boek.
Het is begrijpelijk, maar niet terecht dat hoogbegaafdheid op deze manier bekend staat. ‘Slim zijn’ of ‘een heel hoog IQ hebben’ dekt niet de lading van hoogbegaafdheid. Wat is het dan wel? Een duidelijke definitie is er niet. Er wordt veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de ‘gifted’ kinderen. De vele factoren die bij hoogbegaafdheid een rol spelen zijn in verschillende modellen samengevat.
Een hoogbegaafd kind is een kind dat in potentie tot zeer hoge prestaties kan komen, op verschillende ontwikkelingsgebieden. Hoogbegaafde kinderen beschikken over een sterk creatief denkvermogen. Ook is er vaak sprake (geweest) van een sterke interne motivatie om te leren. De ontwikkeling van het talent van het kind is afhankelijk van allerlei factoren, zowel binnen het kind als buiten het kind. Deze – wat zakelijke – omschrijving van hoogbegaafdheid wordt in het volgende model best wel helder weergegeven. Links zie je de in aanleg aanwezige talenten, rechts de uiteindelijke prestaties. Daar tussen zie je de factoren die een rol kunnen spelen vanuit het kind zelf (boven) of vanuit de omgeving (onder).
In de praktijk zien we vaak dat hoogbegaafde kinderen snelle denkers zijn. Ze denken complexer dan gemiddelde kinderen. Hun (vroege) ontwikkeling verloopt vaak sneller dan gemiddeld. Ze leven vaak intens, omdat alle informatie sterk bij hen binnenkomt. Niet alleen nemen ze alle informatie die ze boeiend vinden in zich op, maar ook de vele prikkels die via alle zintuigen binnenkomen. Ze zijn vaak perfectionistisch en kunnen in grote mate last hebben van faalangst. Dat komt onder andere doordat ze geen leerproces gewend zijn en nieuwe vaardigheden snel oppikken. Daardoor leren ze geen fouten maken. Gebeurt dit toch, dan worden ze onzeker en kunnen ze het gevoel hebben dat ze helemaal niet zo slim/goed/snel/… zijn als ze dachten. Ze hebben vaak een groot rechtvaardigheidsgevoel en tonen een diepgaand begrip van de wereld. Uit dit alles blijkt wel dat hoogbegaafde kinderen ook hele kwetsbare kinderen kunnen zijn.
Of is dit misschien een hoogbegaafd kind?
Een hoogbegaafd kind zoals we hem graag willen zien is een kind dat autonomie heeft over zijn leven. Dat vanuit zijn interne motivatie werkt aan zijn passies, zijn creativiteit gebruikt en risico’s durft te nemen. Dit kind weet wat het kan en durft verder te leren. Helaas is dit bij veel hoogbegaafde kinderen niet (meer) het geval. Door ervaringen uit hun soms nog heel korte leven, hun gevoeligheid en hun kwetsbaarheid kunnen of willen ze soms niet meer laten zien waartoe ze in staat waren. Ze zitten niet goed in hun vel, komen alleen te staan en presteren niet naar wat eigenlijk van ze verwacht mocht worden. En zo kan een kind dat in potentie bijvoorbeeld een zeer hoge intelligentie heeft, op een intelligentietest een gemiddelde of zelfs lagere IQ-score halen. Niet omdat het geen hoge intelligentie heeft, maar omdat het niet meer in staat is naar kunnen te presteren. Zie daar één van de redenen waarom ‘een IQ van 130 of hoger’ niet de juiste maatstaf is om hoogbegaafdheid bij een kind te erkennen.
Ik help graag de kinderen (en hun ouders) die bij IQenzo zijn aangemeld om stappen te zetten in de richting van dat autonome kind, dat een realistisch zelfbeeld heeft en durft te groeien. Soms maakt de erkenning van de begaafdheid van een kind al een wereld van verschil. Dat is ook het belangrijkste bij een onderzoek. Het geeft richtlijnen om aan te sluiten bij de behoeften van het kind. En daarbij is dus de IQ-score uiteindelijk niet zo erg belangrijk. Veel belangrijker is dat we het kind beter begrijpen, zodat we hem kunnen helpen zichzelf te begrijpen.
Meer lezen? Lees hier over verhaal uit de praktijk. En krijg je meer informatie over een begaafdheidsonderzoek.