Eerder schreef ik over het spinnenweb. Over gebeurtenissen die zo’n grote invloed op je leven kunnen hebben, maar niet per definitie schadelijk hoeven te zijn. Ik ben er inmiddels wel van overtuigd dat deze gebeurtenissen ook zichtbare gevolgen kunnen hebben op de ontwikkeling op latere leeftijd. En ik denk dat een stuk begrip voor de achtergrond daarvan goed is en helend kan werken. Twee centrale begrippen zijn: stress en hechting.
Twee systemen
Vanuit de wetenschap komen steeds meer aanwijzingen voor de invloed van de prenatale ontwikkeling op de latere ontwikkeling. Het is algemeen bekend dat roken en alcohol slecht is voor een ongeboren baby, waardoor het kind grotere risico’s loopt op fysieke gezondheidsklachten en ontwikkelingsproblemen. Dat heeft ermee te maken dat er twee belangrijke systemen werken in een lichaam: het stress-systeem en het groei-systeem. Op het moment dat er stress ontstaat, in het geval van roken en alcohol is dat het feit dat er een giftige stof in het lichaam komt, wordt het stress-systeem geactiveerd en het groei-systeem afgeremd. De bloedstroom verandert: hersendelen die de vlucht-vecht-bevries-reactie geven, krijgen meer bloed. Ik denk dat je je wel kunt voorstellen dat dit voor een kind bij wie die hersenen volop in ontwikkeling zijn grote invloed kan hebben. Er zijn onderzoeken waaruit blijkt dat dit uiteindelijk zelfs zichtbaar wordt op de score op een intelligentietest.
Stress
Factoren die een negatieve invloed hebben op de foetus zijn vrijwel altijd te herleiden naar stress. De oorsprong van stress kan natuurlijk heel verschillend zijn. De manier waarop een zwangerschap begonnen is, dat wat de moeder tijdens de zwangerschap meemaakt en voelt, de manier waarop de bevalling uiteindelijk verloopt voor moeder en kind, de eerste momenten na de bevalling zijn allemaal verschillende stressfactoren. Het voorkomen van deze stress kan geen doel op zich zijn. Dingen gebeuren nu eenmaal. En bovendien wordt het kind ook voorbereid op de wereld waarin hij gaat opgroeien door in de baarmoeder al deze ervaringen op te doen. Maar ook al zouden er geen stressvolle situaties zijn, dan nog is het belangrijk dat het andere systeem geactiveerd wordt: het groeisysteem.
Hechting
Bij een baby is een belangrijke stimulans van het groeisysteem de hechting met zijn ouders. Hij heeft zijn ouders nodig om stress te kunnen reguleren en moet zich daarnaast geliefd, gezien, begrepen voelen. Deukjes in het eerder genoemde spinnenweb van de ontwikkeling kunnen opgevangen worden door een stevige basis van hechting. Gebeurtenissen kunnen een gezonde hechting ondermijnen, maar dit kan ook weer herstellen. Een mooi voorbeeld is het beeld van lijm. Wanneer een baby bijvoorbeeld – om wat voor reden dan ook – direct na de geboorte wordt weggehaald bij zijn moeder, ondermijnt dit de hechting tussen moeder en kind. Dit moment is erg belangrijk, vergelijk het met ‘verse lijm’. Wanneer die eerste ontmoeting later plaatsvindt, is de lijm al iets opgedroogd. Het plakt moeilijker, maar het plakt wel en de hechting kan alsnog tot stand komen.
Geen schuld
Een foetus is zo kwetsbaar. Dat maakt dat je je als ouders heel verantwoordelijk voelt. Met de kennis van het bovenstaande kan ook gemakkelijk een schuldgevoel ontstaan. Zoals vroeger moeders de schuld kregen van autisme bij hun kind. En dat is natuurlijk niet de bedoeling. Schuld wordt pas schuld als je je bewust bent van het bovenstaande en dit negeert. Het mooie van deze kennis is dat het kan helpen gedrag van je kind te begrijpen en nog meer bewust zijn van wat hij zo nodig heeft: een veilige basis waarop hij kan terugvallen, waar hij geliefd is, gezien en begrepen wordt.
Dit artikel is gebaseerd op het boek ‘De biologie van de overtuiging’ van Bruce Lipton, een Amerikaanse celbioloog en onderzoeker. Dit boek gaat over een belangrijk onderzoekgebied in deze tijd: de wetenschap van de epigenetica. Geen gemakkelijke leesstof, maar zeker de moeite van het lezen waard.