Nieuw in het aanbod bij IQenzo is onderzoek naar de ‘executieve functies’. Een lastig, onbekend begrip. In dit artikel leg ik uit wat voor functies – of vaardigheden – dit zijn. Het woord ‘executief’ is afgeleid van het Engelse werkwoord ’to execute’. En dat betekent ‘uitvoeren’. Het zijn dan ook de vaardigheden die je helpen bij het uitvoeren van een taak. Het zijn vaardigheden die, net als intelligentie, sterk in ontwikkeling zijn gedurende de kinder- en tienertijd.
Deze vaardigheden zijn belangrijk. Want je kunt heel intelligent zijn, maar als je niet goed weet hoe je een opdracht van A tot Z moet uitvoeren, dan kom je niet zo ver. Je ziet dit bij kinderen met een hoge intelligentie regelmatig. In hun hoofd zijn ze al bij het eindplaatje, weten ze precies wat ze willen bereiken. Maar in de uitvoering lukt het niet. En dat is uitermate frustrerend.
Aan welke vaardigheden moet je denken, als het gaat om executieve functies? Denk bijvoorbeeld aan de mate waarin een kind zijn gedrag onder controle kan houden. Reageert een kind op elke prikkel, of kan het zich daarvoor afsluiten? Of hoe gemakkelijk schakelt een kind van de ene naar de andere opdracht of strategie? Kan het zijn emoties onder controle houden, of laat hij zich daardoor erg in beslag nemen? Kan het kind meerdere kleine opdrachtjes onthouden of is het kind het eerste opdrachtje alweer vergeten na de instructie? En in hoeverre heeft het kind inzicht in hoe de dag verloopt? Kan het een plan maken bij een opdracht of een planning bij huiswerk? Hoe netjes werkt een kind en wat zegt dat over het overzicht dat hij heeft? Is het kind in staat om kritisch naar zijn eigen gedrag en strategieën te kijken?
Je merkt wel, het is een nogal uiteenlopende lijst van vaardigheden. Toch hebben ze allemaal invloed op de taakuitvoering. Het ene kind zal vooral moeite hebben met het overzien van allerlei informatie en het andere kind zal meer moeite hebben met het evalueren van zijn eigen gedrag. Daarom is het goed om – bij problemen bij het uitvoeren van taken – te kijken naar waar het bij het kind nu precies misgaat. Want dan kan het op dat gebied extra begeleiding krijgen, zodat hij de vaardigheid alsnog onder de knie kan krijgen. Daarom bied ik ook onderzoek naar de executieve vaardigheden, zodat de adviezen nog beter kunnen aansluiten bij wat het kind nodig heeft.
Er zijn twee opties. De eerste optie een screening, waarbij ouders en bij voorkeur ook de leerkracht een vragenlijst invullen. Deze screening is een aanvulling op het begaafdheidsonderzoek. Daarnaast neem ik tijdens de onderzoeksochtend een korte subtest af die een beeld geeft van een aantal executieve vaardigheden.
De tweede optie is een uitgebreid onderzoek naar de executieve vaardigheden. Hierbij maak ik o.a. gebruik van diverse vragenlijsten die door ouders, het kind zelf en bij voorkeur ook door de leerkracht worden ingevuld. Daarnaast komt het kind twee keer voor het onderzoek, één keer voor het intelligentieonderzoek en één keer voor een uitgebreide test naar de executieve functies (de Cotapp). Dit type onderzoek is geschikt voor kinderen bij wie zorgen over de executieve functies een rol spelen bij de hulpvraag. Met behulp van de Cotapp is het mogelijk om een sterkte en zwakte analyse te maken van de executieve vaardigheden. Dit uitgebreide onderzoek geeft zodoende inzicht in zowel het intelligentieprofiel als in het profiel van de executieve vaardigheden.
Een interessant filmpje waarin de executieve functies worden uitgelegd vind je hier.